BİLİM DÜNYASINI AYDINLATANLAR: EL-FERGANİ
Ebu el-Abbas Ahmed bin Muhammed bin Kesir el-Fergani; Batı’da Alfraganus olarak bilinen ve 9.yy’da yetişen en büyük bilim adamlarından biridir. El-Fergani, Kur’an’ın ve aklın prensiplerine uygun olmayan astronomiyi ilk defa tenkit edenler arasında yer aldı. Gök cisimlerinin Batlamyus ve takipçilerinin iddia ettiği gibi akıl dışı ruhi varlıklar olduğunu kabul etmedi. Fergani, gök cisimlerinin aklî, katî ve eksantirik daireler şeklinde harekete sahip olduklarını belgeleriyle ispatladı.
Kâinatın ve gezegenlerin hacim ve büyüklükleri ile birbirine uzaklıklarını inceledi. Yaptığı hesaplamalar, Kopernik’e kadar Batı Astronomisinde asırlarca değişmez ölçüler olarak kullanıldı. Fergani, 41 yıl süren astronomi incelemelerinde enlemler arasındaki mesafeyi de hesaplayarak bilim tarihinde haklı bir şöhrete sahip oldu. Ancak keşifleri bu kadar ile sınırlı kalmadı. El-Fergani Güneş’in kendi ekseni etrafında döndüğünü ve çevresindeki gök cisimlerinin de Güneş’in yörüngesine dahil olduğunu keşfetmiştir.
Ayrıca “Güneş’in yörüngesi” kavramını ilk kez Fergani kullanmıştır. Çalışmalarını bir adım öteye götürerek Güneş’in batıdan doğuya doğru döndüğünü keşfeden bilim dehası ise yine Fergani’dir. Yaptığı hesaplamalar ile 842 yılında gerçekleşen Güneş Tutulması’nı önceden bilerek tüm dünya coğrafyasında “Yörüngelerin Dehası” unvanına sahip oldu. Fergani’nin yazdığı “Astronominin Unsurları” adlı kitabı Batı okullarında tam 400 yıl boyunca okutuldu. Öyle ki Batı Fergani’nin görüşlerini adeta el üstünde tutmuştur. Dante’nin İlahi Komedya’daki Evren Görüşü; Fergani’den alınmadır. Bilim dünyası ölümünün üzerinden 1000 yıl geçtikten sonra Ay’daki bir kratere Fergani’nin ismi yani “Alfraganus” ismini vermiştir.
